Doğru olanı yap

Doğru olanı yap

Keşke bir de neyin doğru olduğunu bilseydik. Ya da neyin doğru olduğunu nasıl bileceğimizi bilseydik.

Yardıma muhtaç aç bir çocuğu doyurma eylemini düşü­nün. Herkes bunun ahlaki açıdan iyi bir davranış olduğu ko­nusunda hemfikir. Peki, birini bunu yaparken izlediğinizde tam olarak ne görürsünüz? Doyuran kişiyi, yardıma muhtaç çocuğu, çiğneme eylemini ve belki de çocuğun gülümseme­sini. Ancak, göremeyeceğiniz bir şey var: eylemin asıl iyiliği. "İyilik" gerçek anlamda görülebilir bir varlık değildir.

En nihayetinde gözlerimiz sadece ışığı ve renkleri görür. Ancak, iyi ve kötü, doğru ve yanlış ışık ve renge eş değil. Daha da önemlisi, gözlerimiz en iyi ihtimalle nesnelerin belirli bir anda ne durumda olduklarını görürler. Ancak, ahlaki özel­likler varlıkların ne durumda olması gerektiğiyle ilgilidir. Aç bir çocuğu doyurmak iyi bir şeydir demek bunun yapılması gereken bir şey olduğu anlamına da gelir. Oysa gözlerimiz bu tür şeyleri görecek donanıma sahip değildir.

Ahlaki yargılara çok çabuk vardığımızdan, bu gerçeği kolaylıkla göz ardı ederiz. Bir cinayete tanık olduğunuzda, bunun yanlışlığına o kadar çabuk kanaat getirirsiniz ki yan­lışlığının aslında görebileceğiniz bir şey olmadığını fark et­mezsiniz. Şimdi şöyle sorabilirsiniz: Bir eylemin doğru veya yanlış olduğunu İrislerinizle tespit edemiyorsanız, eyleminiz­den başka hangi yollarla emin olabilirsiniz?

Hangi eylemlerin doğru, hangilerinin yanlış olduğunu bil­diğinizden oldukça emin olabilirsiniz. Aç bir çocuğu doyur; nazik ol; simit çalma. Daha tartışmalı konularda bile ahlaki düşüncelerinizden şüphe duymayabilirsiniz. Ancak, bir şeyin doğruluğunu ve yanlışlığını nasıl bildiğiniz konusunda bile bu kadar az şey bilirken, emin olduğunuzu düşündüğünüz konularda o kadar çok emin olmamalısınız.

Kaynak: Her Gün 60 Saniye Felsefe, Andrew Pessin, Omega Yayınları, 2011